Συνεκμετάλλευση μέσω εγκατάλειψης υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ

Η διαχρονική πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων και η παρέμβαση των ιμπεριαλιστικών οργανισμών έχουν νομιμοποιήσει τις αξιώσεις της Τουρκίας

Στο κέντρο της προσοχής των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, στον πυρήνα της στρατηγικής των ιμπεριαλιστικών επιτελείων, καθώς και στους σχεδιασμούς των πολυεθνικών μονοπωλίων έχουν μπει, ειδικά την τελευταία δεκαετία, τα ζητήματα της ενέργειες, δηλαδή οι φυσικοί πόροι (πετρέλαιο και φυσικό αέριο), οι δρόμοι μεταφοράς τους (αγωγοί και θαλάσσια περάσματα) και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα ελληνοτουρκικά ζητήματα που αφορούν στο Αιγαίο αλλά και την Ανατολική Μεσόγειο, επικαιροποιούνται και συνδέονται άμεσα με τις νέες ιμπεριαλιστικές διευθετήσεις στην ευρύτερη περιοχή.

Καθόλου τυχαίο δεν είναι το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ, μετά το έτος 2000, ενέταξε στους στόχους του και την εξασφάλιση της «ενεργειακής ασφάλειας» και αυτό αποτυπώνεται και στο νέο στρατηγικό του δόγμα, που αναμένεται να επικυρωθεί τον επόμενο μήνα στη Σύνοδο Κορυφής των χωρών - μελών του στη Λισαβόνα.

Στην ίδια ρότα κινείται και η λεγόμενη «στρατηγική συνεργασία» Ελλάδας και Ισραήλ, που, εκτός από τις στρατιωτικές διευκολύνσεις εκ μέρους της ελληνικής πλευράς στην πολεμική μηχανή του Ισραήλ, ανοίγει και τις προοπτικές για την είσοδο των Ισραηλινών στο ενεργειακό παιχνίδι της Μεσογείου.
Εγκατάλειψη - εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων

Μέσα σε αυτό τα πλαίσιο, οι ελληνικές κυβερνήσεις, διαχρονικά, αλλά ιδιαίτερα στην παρούσα φάση η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ υπό τον Γ. Παπανδρέου, που εμπλέκει δυναμικά τη χώρα στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, έχουν εγκαταλείψει - απεμπολήσει τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας στο Αιγαίο και την ευρύτερη περιοχή. Στην ουσία, τα έχουν εκχωρήσει, τα έχουν ενσωματώσει στους διεθνικούς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς, όπως το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ενωση.

Αμεση αντανάκλαση αυτών των εξελίξεων αποτελούν οι επιλογές που αφορούν στη μη αξιοποίηση των φυσικών πόρων (πετρέλαιο και φυσικό αέριο) στο Αιγαίο και στην αδρανοποίηση μέχρι εγκατάλειψης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ). Επιλογές που έχουν άμεσο αντίκτυπο στην ίδια την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας στην περιοχή.

Πάνω σε αυτό το υπόβαθρο, η μη άσκηση του κατοχυρωμένου από το Διεθνές Δίκαιο αποκλειστικού - κυριαρχικού δικαιώματος ορισμού Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στην προέκταση των ελληνικών ηπειρωτικών και νησιωτικών ακτών, αποτελεί εγκατάλειψη των κυριαρχικών δικαιωμάτων, αφού αυτό είναι προϋπόθεση για να μπορεί να προχωρήσει η τυχόν εκμετάλλευση των κοιτασμάτων σε διάφορες θαλάσσιες περιοχές πέρα από τη στενή ζώνη των χωρικών υδάτων των 6 ν. μιλίων, όπως αυτή έχει οριστεί έως σήμερα. Ετσι, το κενό αυτό δίνει το έδαφος για να προχωρήσουν άλλες μορφές διαχείρισης, όπως αυτή της ελληνοτουρκικής συνεκμετάλλευσης.
«Γκρίζα» περιοχή η ελληνική ΑΟΖ

Χρήσιμο είναι για την κατανόηση του όλου θέματος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την ανοιχτή Μεσόγειο, να επισημανθούν ορισμένα βασικά στοιχεία του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και της γεωγραφίας της περιοχής.

Πρώτα απ' όλα, η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ), σύμφωνα με την εν ισχύει Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, γεωγραφικά ταυτίζεται με την υφαλοκρηπίδα, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά στην εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους του, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες, που μπορούν να αναπτυχθούν στα υπερκείμενα ύδατα. Δηλαδή η ΑΟΖ, ως νομικό δικαίωμα ενός κράτους, είναι ευρύτερο της υφαλοκρηπίδας, αλλά γεωγραφικά επικαλύπτονται.

Με βάση την ισχύουσα σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, που η Ελλάδα την επικύρωσε το 1994, η παράκτια χώρα έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ΑΟΖ, μια ζώνη πλάτους μέχρι 200 ν. μίλια από τις ακτές της, με την προϋπόθεση ότι δε θα συναντάει την ΑΟΖ της απέναντι χώρας, οπότε το όριο μπαίνει από τη μέση απόσταση.

Ηδη, πολλά παράκτια κράτη έχουν ορίσει την ΑΟΖ, ανάμεσά τους η ΗΠΑ (όρισε το 1983 ζώνη 200 μιλίων) και η Τουρκία, η οποία αν και δεν έχει προσχωρήσει στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, με βάση τη μέση απόσταση από τις ακτές της Ρωσίας, της Ουκρανίας κ.λπ. Δεν έχει κάνει το ίδιο όμως και στις νότιες ακτές της στη Μεσόγειο, γιατί, αν εφάρμοζε την ίδια αρχή, θα έπρεπε να αποδεχθεί την ΑΟΖ του Καστελόριζου και της Κύπρου, που κλείνουν την τουρκική ΑΟΖ προς τη Μεσόγειο.

Σημειώνεται ότι τα νησιά - εκτός από τους βράχους που δεν έχουν οικονομική ζωή - με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ όπως οι ηπειρωτικές περιοχές, πράγμα που σημαίνει ότι στο Αιγαίο η ελληνική ΑΟΖ - υφαλοκρηπίδα σχεδόν ταυτίζεται με την αρμοδιότητα ελέγχου των πτήσεων, το γνωστό ως FIR.
Η Τουρκία καλύπτει το κενό

Λόγω της γεωγραφίας του Αιγαίου, της διάταξης των ελληνικών νησιών απέναντι στα μικρασιατικά παράλια, το μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου αποτελεί ελληνική ΑΟΖ. Σε γενικές γραμμές, η ΑΟΖ και το FIR σχεδόν ταυτίζονται ως προς τα γεωγραφικά τους όρια, με τη διαφορά ότι η ΑΟΖ συνιστά κυριαρχικό και κατά συνέπεια αποκλειστικό δικαίωμα του παράκτιου κράτους στο θαλάσσιο χώρο των διεθνών υδάτων, ενώ το FIR συνιστά αποκλειστική αρμοδιότητα ελέγχου και ασφάλειας των πτήσεων στον εναέριο χώρο που είναι πάνω από τα διεθνή ύδατα, η οποία ανατίθεται από το διεθνή οργανισμό αεροπλοΐας (ICAO).

Η πραγματικότητα που υπάρχει σήμερα είναι ότι ο θαλάσσιος χώρος του Αιγαίου και της Μεσογείου που αντιστοιχεί στην ελληνική ΑΟΖ έχει μετατραπεί εκ των πραγμάτων σε μια γκρίζα περιοχή, αφού η παράκτια χώρα στην οποία ανήκει το δικαίωμα, δηλαδή η Ελλάδα, δεν το ασκεί με τον ορισμό ζωνών ΑΟΖ, πράγμα που δεν απαιτεί καμία διμερή διαπραγμάτευση με μιαν άλλη χώρα αλλά μονομερείς εσωτερικές ρυθμίσεις. Εξάλλου, μόνο τότε, αν υπήρχε κάποια θιγόμενη χώρα θα μπορούσε να αντιδράσει.

Αποτέλεσμα του μη ορισμού ΑΟΖ είναι να μην είναι δυνατό να αναπτυχθούν και άλλου είδους οικονομικές δραστηριότητες στα διεθνή ύδατα, όπως παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από τα κύματα ή τον αέρα.

Το κενό που υπάρχει λόγω του μη ορισμού ΑΟΖ από την ελληνική πλευρά, επιχειρεί να καλύψει η Τουρκία, με μονομερείς ενέργειες, κάνοντας - μέσω των ερευνών για υποθαλάσσια κοιτάσματα - ένα είδος μονομερούς οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο και την Ανατ. Μεσόγειο.

Η Τουρκία διαμορφώνει στο Αιγαίο μια ντε φάκτο κατάσταση, που είναι πρόπλασμα των διευθετήσεων που επιδιώκονται με ΝΑΤΟική ομπρέλα. Τυχόν εξασφάλιση του δικαιώματος οικονομικής εκμετάλλευσης των θαλάσσιων περιοχών που εκτείνεται ανάμεσα σε δύο τμήματα της ελληνικής επικράτειας ή πολύ περισσότερο όλης της θαλάσσιας περιοχής γύρω από ελληνικά νησιά, θα είχε άμεσες συνέπειες σε ζητήματα εθνικής κυριαρχίας και ασφάλειας.
Επιπτώσεις στην εθνική κυριαρχία και ασφάλεια

Η υιοθέτηση μιας τέτοιας λύσης θα οδηγούσε σε περικύκλωση ελληνικών νησιών από τουρκική ΑΟΖ - υφαλοκρηπίδα ή σε παρεμβολή τουρκικής ΑΟΖ - υφαλοκρηπίδας ανάμεσα στα ελληνικά νησιά και την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά και τουρκική παρεμβολή στους θαλάσσιους δρόμους επικοινωνίας των ελληνικών νησιών.

Αυτό πρακτικά θα σήμαινε ότι ανάμεσα στα ελληνικά νησιά, ενδεχομένως, θα στήνονταν τουρκικές πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου ή φυσικού αερίου, ανεμογεννήτριες κ.λπ., πράγμα που θα συμπαρασύρει τον έλεγχο του εναέριου χώρου, την αρμοδιότητα έρευνας και διάσωσης, αλλά και το συνολικό επιχειρησιακό - στρατιωτικό έλεγχο της περιοχής αυτής, αφού η Τουρκία θα επικαλείται την προστασία και την ασφάλεια των «ζωτικών» της συμφερόντων, τα οποία η ελληνική πλευρά έχει αποδεχθεί με τη Συμφωνία της Μαδρίτης του 1997.

Η υποβάθμιση του ελληνικού δικαιώματος σε ΑΟΖ δεν είναι κάτι άσχετο με όσα συντελούνται σε επίπεδο μυστικής διπλωματίας. Η τουρκική πλευρά έχει ξεκαθαρίσει στις διμερείς μυστικές διαπραγματεύσεις ότι δεν πρόκειται να αποδεχτεί το δικαίωμα της Ελλάδας να ορίσει Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, εκεί όπου θεωρεί ότι έχει «ζωτικά συμφέροντα».

Απλά, δέχεται μόνο μια κουτσουρεμένη ελληνική ΑΟΖ που παραπέμπει στον ορισμό της υφαλοκρηπίδας σύμφωνα με όσα ορίζονταν στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1958, όπου αυτή οριοθετούνταν μέχρι τα 200 μέτρα βάθος βυθού, δηλαδή όσα είχε πει πρόσφατα ο Θ. Πάγκαλος περί υφαλοκρηπίδας. Απώτερος στόχος είναι να ανοίξουν οι δρόμοι για τη συνεκμετάλλευση του Αιγαίου από εταιρείες των δυο χωρών και πολυεθνικούς ομίλους.

Πρόκειται για μια διαπραγμάτευση επί των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, με γνώμονα τις τουρκικές διεκδικήσεις και τους ευρύτερους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς. Ολα αυτά τίποτα καλό δεν προοιωνίζονται για τον ελληνικό και τον τούρκικο λαό, αφού περιέχουν το σπέρμα μελλοντικών εντάσεων και των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριάκος ΖΗΛΑΚΟΣ