Η χούντα «έτρεμε» μετά την εξέγερση

Τρομοκρατημένο το στρατιωτικοφασιστικό καθεστώς, προσπαθούσε με βίαιες και σπασμωδικές κινήσεις να καταστείλει το αντιδικτατορικό κίνημα, το οποίο είχε γίνει πιο μαζικό και απειλητικό από ποτέ

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΘΟΔΩΡΗΣ ΡΟΥΜΠΑΝΗΣ
Τη στρατιωτική επιχείρηση εναντίον της εξεγερμένης νεολαίας στο Πολυτεχνείο συνόδευσε τρομοκρατικό όργιο στην Αθήνα και σε ολόκληρη την επικράτεια. Στην πραγματικότητα τρομοκρατημένο ήταν το ίδιο το στρατιωτικοφασιστικό καθεστώς. Προσπαθούσε βίαια και σπασμωδικά να καταστείλει το αντιδικτατορικό κίνημα, που είχε γίνει πια μαζικό και απειλητικό.
Το Σάββατο 17 Νοεμβρίου 1973 ένα από τα άρματα μάχης, που βρισκόταν απέναντι από την κεντρική πύλη του Πολυτεχνείου, στην οδό Πατησίων, οπισθοχώρησε λίγο σαν να έπαιρνε φόρα. Και ξαφνικά έπεσε με ορμή πάνω στη σιδερένια πόρτα. Την γκρέμισε μαζί με τους στύλους της και όσους ήταν σκαρφαλωμένοι πάνω τους.
Ο στρατηγός Δ. Ζαγοριανάκος «αποφάσιζε και διέτασσε». Αριστερά, έγγραφο του υπουργείου Αμυνας
Ο στρατηγός Δ. Ζαγοριανάκος «αποφάσιζε και διέτασσε». Αριστερά, έγγραφο του υπουργείου Αμυνας

Ο ραδιοσταθμός των «Ελεύθερων Αγωνιζόμενων Φοιτητών» σίγησε. Σε συνθήκες μάχης, πολλοί φοιτητές βρήκαν καταφύγιο σε κοντινές πολυκατοικίες. Ελεύθεροι σκοπευτές της Αστυνομίας άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες. Ο ταξίαρχος Νικόλαος Ντερτιλής πυροβολεί εν ψυχρώ στο κεφάλι τον 20χρονο Μιχάλη Μυρογιάννη.

Κηρύσσεται ο στρατιωτικός νόμος και εξαπολύεται ανθρωποκυνηγητό. Οι Υπηρεσίες Πληροφοριών έχουν απλώσει παντού τις κεραίες τους. Από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αποστέλλεται τηλεγραφική διαταγή στην Υπηρεσία Γενικής Ασφαλείας Αθηνών.

«Εις τρίτον όροφον πολυκατοικίας οδού Πατησίων (σ.σ.: αναφέρεται ο αριθμός) μετεφέρθησαν εκ Πολυτεχνείου παρελθούσαν νύκτα τραυματίαι αναρχικοί STOP Ενεργήσατε έρευναν και εν καταφατική περιπτώσει εφαρμόσετε νόμιμα κατά υπαιτίων αναφέροντες ημίν σχετικώς».

Μια σειρά επίσημα έγγραφα των δικτατορικών αρχών δείχνουν με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον πανικό της χούντας. Ψάχνουν σε σπίτια, σε χώρους δουλειάς, σε σχολεία και φροντιστήρια. Τους υπόπτους αναζητούν ακόμα και στα χωριά τους, μην τυχόν πήγαν εκεί να κρυφτούν.

«Διεξάγεται προπαγάνδα στα σχολεία»
Αντιμετώπιζαν τους μαθητές ως υπόπτους

Η χούντα φοβόταν ακόμα και το άνοιγμα των σχολείων τη Δευτέρα 19 Νοεμβρίου. Αντιμετώπισε τους μαθητές σαν να ακολουθούσαν επαναστατικές οργανώσεις, αποφασισμένες για όλα.

Ο ίδιος ο αρχηγός Στρατού, στρατηγός Δημήτριος Ζαγοριανάκος, εκδίδει την Κυριακή 18 Νοεμβρίου διαταγή που αναφέρει:

«Κατά πληροφορίας περιελθόντος (sic) ημίν, εις Γυμνάσια Αρρένων, Θηλέων, Δημόσια, Ιδιωτικά, περιοχής Αθηνών από ημερών διεξάγεται προπαγάνδα δι’ επίδειξιν συμπαραστάσεως και συμμετοχήν εις τας γνωστάς αναρχικάς εκδηλώσεις. Πιθανολογείται ότι αύριον 19 Νοεμβρίου θα καταβληθεί προσπάθεια ίνα διακοπτομένης της λειτουργίας των Γυμνασίων, οι μαθηταί ωθήσουν προς συμμετοχήν εις εκδηλώσεις. Παράκλησις διά την άμεσον λήψιν ενδεδειγμένων μέτρων».

Από τον Ζαγοριανάκο περνά και η παραμικρή πληροφορία ή φανταστική ιστορία. Αυτός δίνει οδηγίες για τη δράση της Αστυνομίας. Τηλεγραφεί προς το Αρχηγείο Αστυνομίας Πόλεων: «Κατά πληροφορίας περιελθόντος (πάλι sic) ημίν την Παρασκευήν 16ην Νοεμβρίου, ταξί Κηφισίας και Αμαρουσίου είχον εκμισθωθεί υπ’ αγνώστων και μετέφερον δωρεάν πολίτας προς το κέντρον των Αθηνών. Ελεγχος και αναφορά εντός της ημέρας. Απαιτείται έρευνα διά παρομοίας περιπτώσεις εις ετέρας περιοχάς».

Στις 20 Νοεμβρίου περιορίζεται ο χρόνος απαγόρευσης κυκλοφορίας. Ηταν από τις 8.00 το βράδυ και γίνεται από τις 10.00. Ο Ζαγοριανάκος προειδοποιεί:

«Λόγω της από σήμερον διαταχθείσης παρατάσεως της κυκλοφορίας μέχρις 22.00 ώρας είναι ενδεχόμενον αναρχικοί προσπαθήσουν εκμεταλλευθούν διατιθέμενον μέχρις 22.00 ώρας χρόνον νυκτός διά τοποθέτησιν βομβών, αυτοσχεδίων μηχανισμών κ.λπ. Ληφθώσιν άμεσα και επαρκή μέτρα πληροφοριακής καλύψεως, επιτηρήσεως και εξουδετερώσεως ανωτέρω ενεργειών».

Φοβούνταν και τον ίσκιο τους.

Υπάρχει έγγραφο του Θ’ Αστυνομικού Τμήματος, όπου αναφέρονται «πληροφορίαι περί κρύπτης διαδηλωτών» στο Ορφανοτροφείο των Καθολικών, στην οδό Αχαρνών. Στο κείμενο σημειώνεται:

«Αναφέρομεν ότι την 10ην ώραν της σήμερον 19-11-73 υπό ευυπολήπτου προσώπου μας εδόθησαν αι κάτωθι πληροφορίαι:

Επί της οδού Αχαρνών και εις τον αριθμόν 230 έως 250 περίπου, πλησίον του ηλεκτρικού σταθμού Αγίου Νικολάου, υπάρχει καθολικόν Ορφανοτροφείον εις το άκρον του οποίου υπάρχει τετράφυλλος γκρίζα θύρα, οδηγούσα εις κατάλληλον διά κρύπτην χώρον.

Εις την εν λόγω θύραν εισέρχονται και εξέρχονται δεκαπέντε (15) περίπου νεαρά άτομα (μακρυμάλληδες). Οι οποίοι εγείρουν υποψίας και ανησυχίας.

Τα ανωτέρω διεπίστωσεν ο πληροφοριοδότης (γυμνασιάρχης περιφερείας ημών) τας απογευματινάς ώρας του Σαββάτου, ήτοι τη 17-11-73».

Ερευνες από την Ασφάλεια
«Χτενίζουν» τους χώρους εργασίας

Σε σχολεία, οικοδομές και εργοστάσια ψάχνει η Ασφάλεια. Προσπαθεί να αποτρέψει κάθε πιθανή νέα κινητοποίηση.

Στις 19 του μηνός η Γενική Διεύθυνση Ασφαλείας Αθηνών ειδοποιεί τα Παραρτήματα Ασφαλείας της πρωτεύουσας ότι πρέπει να μεριμνήσουν «διά τον έλεγχον σχολείων - σχολών και φροντιστηρίων, ευθύς ως άρχεται η λειτουργία τούτων σήμερον 19-11-73».

Αν χρειαστεί, θα διακοπεί η κυκλοφορία των αυτοκινήτων στο κέντρο. Ειδοποιείται η Υποδιεύθυνση Τροχαίας Κινήσεως «ίνα καταρτίσει σχέδιον διακοπής της κυκλοφορίας εντός τριάκοντα λεπτών από λήψεως παρούσης εις το κέντρον της πόλεως των Αθηνών».

Ο αστυνομικός διευθυντής Α’ Λουκάς Χριστολουκάς απευθύνεται στα Τμήματα:

«Παρακαλούμεν όπως ερευνηθή και αναφερθή προσέλευσις εργατών σήμερον 19-11-73 εις χώρους εργασίας των (εργοστάσια κ.λπ.)».

Και σε άλλο έγγραφο:

«Εξακριβώσατε μέχρι μεσημβρίας της αύριον, εν συνεργασία μετά οικείων Παραρτημάτων, εις ποίας οικοδομάς διεκόπη η εργασία και λάβετε καταστάσεις εργαζομένων εις αυτάς».

Χτενίζουν τους χώρους εργασίας.

Σε έγγραφο της Αστυνομικής Διεύθυνσης Αθηνών διαβάζουμε:

«Κατά παρασχεθείσας ημίν πληροφορίας εις την οδόν Πειραιώς (σ.σ.: αναφέρεται ο αριθμός) Μοσχάτον πλεκτήριον, εργάζονται τρεις αδελφοί ονόματι Σταύρος, Δημήτριος και Γεώργιος, αγνώστων λοιπών στοιχείων. Οι δύο πρώτοι τυγχάνουν σπουδασταί Πολυτεχνείου, ο δε έτερος οδοντοτεχνίτης».

Είχαν λάβει μέρος στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Διατάσσει «διά τα δέοντα», δεδομένου ότι «λαμβάνουν προφυλακτικά μέτρα, φοβούμενοι ενδεχομένην σύλληψιν».

Διάχυτη η αγωνία της χούντας
Μέτρα για να μην εκδηλωθούν αντιστασιακές εκδηλώσεις

Διάχυτος είναι ο φόβος ότι θα ξεσπάσουν νέες κινητοποιήσεις. Αφού τα πανεπιστήμια είναι κλειστά, ψάχνουν αλλού. Ψάχνουν σε γυμνάσια, γιαπιά, θέατρα, πολιτικά γραφεία. Μαζεύουν πληροφορίες για τον Κώστα Καζάκο και την Τζένη Καρέζη, για τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον Γεώργιο Μαύρο. Για την ΚΝΕ.

Σε αστυνομικό έγγραφο που κοινοποιείται και στο ΕΑΤ/ΕΣΑ σημειώνονται τα εξής:

«Παράγοντες του θεατρικού κόσμου με επικεφαλής τον Καζάκον κινούνται προς απεργίαν των θεάτρων εις ένδειξιν συμπαραστάσεων διά την σύλληψιν της Καρέζη.

Συζητείται ευρέως ότι συλλαμβάνονται μεταξύ άλλων άτομα μη έχουντα σχέσιν με τας ταραχάς και τα επεισόδια του Ε.Μ. Πολυτεχνείου και δεν ενοχλούνται οι κυρίως υπεύθυνοι, μεταξύ των οποίων τοποθετούνται οι Παναγιώτης Κανελλόπουλος και Γεώργιος Μαύρος.

Στελέχη της ΚΝΕ φέρονται αποφασισμένα διά συνέχισιν αγώνος με μορφάς πάλης άκρως εξρεμιστικάς». Παίρνουν μέτρα για να μην εκδηλωθούν αντιστασιακές εκδηλώσεις στις γειτονιές της Αθήνας και του Πειραιά που βράζουν. Η Διεύθυνση Χωροφυλακής Πειραιά έχει πληροφορίες ότι:

«Υπό των οργανωτών των τελευταίων αναρχικών εκδηλώσεων σχεδιάζεται η συνέχισις των διαδηλώσεων. Προς τούτο ομάδες φανατισμένων και μαχητικών φοιτητών και μη, εκμεταλλευόμεναι διαφόρους ευκαιρίας και όλως αιφνιδίως, θα συγκεντρούνται κατόπιν προσυνεννοήσεως εις διαφόρους συνοικίας και εν διαδηλώσει θα κατευθύνονται προς το κέντρον των Αθηνών, συμπαρασύροντες και τους εις τας οδούς κυκλοφορούντας πολίτας».

Σε άλλο απόρρητο δελτίο πληροφοριών σημειώνεται: «Νέοι ιδία οικοδόμοι, πληροφορηθέντες ότι την 17.30’ ώραν της 30-11-73 υπό του Εργατικού Κέντρου Ελευσίνος προγραμματίζεται πανεργατική συγκέντρωσις, ήρξαντο συζητούντες την συμμετοχήν των προς εκτροπήν της συγκεντρώσεως εις εκδήλωσιν διαμαρτυρίας κ.λπ.».

Ο αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεων Νικόλαος Δασκαλόπουλος έχει το μυαλό του στις κροτίδες. Με απόρρητο έγγραφό του διατάσσει να «ληφθώσι σύντομα και αποτελεσματικά μέτρα διά πρόληψιν τοποθετήσεως βομβών».

Υπάρχουν και άλλα αναρίθμητα έγγραφα με ανάλογο περιεχόμενο. Δείχνουν όλη την αγωνία της χούντας για την ογκούμενη λαϊκή αντίσταση. Δεν ηρεμεί ούτε μετά τις 25 Νοεμβρίου, οπότε εκδηλώνεται το πραξικόπημα του Ιωαννίδη και ανατρέπεται ο Παπαδόπουλος. Στις 29 Νοεμβρίου κυνηγούν ακόμα κόσμο για τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Διαπιστώνουν ότι πολλοί «εισήλθαν εις την παρανομίαν».
ΕΘΝΟΣ