Μετανάστευση, η επόμενη μέρα

Του Σάββα Καλεντερίδη
Εισαγωγή
Το ζήτημα της μετανάστευσης με τη μορφή που προέκυψε κυρίως τις δυο τελευταίες δεκαετίες στην Ευρώπη και στη χώρα μας, είναι αποτέλεσμα ανακατατάξεων και ανατροπών στην Ασία και την Αφρική, αλλά και των διαδικασιών που διευκολύνουν τη διακίνηση προϊόντων, κεφαλαίων και ανθρώπων μεταξύ των κρατών, διαδικασίες που οδηγούν στην λεγόμενη παγκοσμιοποίηση.

Παγκοσμιοποίηση, Ε.Ε. και εθνικό κράτος
Η παγκοσμιοποίηση, ανεξάρτητα από τις αιτίες και τους παράγοντες που επηρεάζουν την εξέλιξή της, υποχρεώνει τα εθνικά κράτη να μετεξελιχθούν κι αυτά, με βάση τα νέα δεδομένα. Όσον αφορά τις χώρες που συμμετέχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων στους κεντρικούς φορείς της Ε.Ε., όπως η έκδοση κοινού νομίσματος, η άρση οποιουδήποτε ελέγχου στα σύνορα στη διακίνηση αγαθών και ανθρώπων, η επικράτηση του ευρωπαϊκού έναντι του εθνικού δικαίου, η υιοθέτηση της ευρωπαϊκής σημαίας κ.ά., εκ των πραγμάτων περιορίζει το ρόλο των εθνικών κρατών, εξέλιξη που επηρεάζει και την ίδια την εξελικτική πορεία των εθνών. Ήδη βαδίζουμε σε μια παγκόσμια κοινωνία, ενώ αποτελεί γεγονός η ευρωπαϊκή και, κυρίως, η νέα ενιαία βαλκανική κοινωνία.

Το φαινόμενο της μετανάστευσης στην Ελλάδα
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, που ήδη τα έθνη αποστερούνται του προστατευτισμού των εθνικών κρατών, το φαινόμενο της μετανάστευσης, με τη μορφή, τους ρυθμούς και τα αριθμητικά δεδομένα που έχει εμφανιστεί στη χώρα μας, είναι ένα εξαιρετικά σοβαρό ζήτημα, το οποίο, αντικειμενικά, είναι σε θέση να απειλήσει το δημογραφικό και τον παραδοσιακό πολιτισμικό χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας και του ίδιου του νεοελληνικού έθνους. Άρα, σε κάθε περίπτωση, το φαινόμενο αυτό είναι άμεση ανάγκη να αντιμετωπιστεί, ενώ θα πρέπει να ληφθούν άλλα, εναλλακτικά μέτρα για την προστασία της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας της ελληνικής κοινωνίας.

Η αντιμετώπιση
Το φαινόμενο της μετανάστευσης θα πρέπει να αντιμετωπιστεί σε δυο επίπεδα. Το πρώτο είναι ο δραστικός περιορισμός των νεοεισερχομένων μεταναστών με εθνικά και ευρωπαϊκά μέσα. Το δεύτερο επίπεδο είναι η διαχείριση του ζητήματος των μεταναστών που ήδη έχουν εισέλθει και κατοικούν στη χώρα μας.
Όσον αφορά το πρώτο επίπεδο, η πολιτική της αύξησης των παθητικών και των ενεργητικών μέτρων προστασίας των χερσαίων και θαλασσίων συνόρων, η ανάδειξη του ζητήματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο και η εξασφάλιση αλληλεγγύης μεταξύ των χωρών-μελών της Ε.Ε., κάτι που ήδη πράττει το κράτος και η κυβέρνηση, είναι κινήσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν και να περιορίσουν το φαινόμενο. Ίσως θα έπρεπε να γίνει μελέτη για ψήφιση αυστηρότερων νόμων για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα και για όσους εμπλέκονται καθ’ οιονδήποτε τρόπο σε κυκλώματα διακίνησης ή περίθαλψης/εκμετάλλευσης παράνομων μεταναστών. Τα επιπλέον μέτρα που θα ληφθούν θα πρέπει να έχουν ως στόχο να μην καθιστούν την Ελλάδα ελκυστικό προορισμό και για τους δουλεμπόρους και για τους ίδιους τους μετανάστες.
Όσον αφορά το δεύτερο επίπεδο, που είναι η «διαχείριση» του ζητήματος των μεταναστών που ήδη κατοικούν στη χώρα μας, είναι ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα της ιστορίας της νεώτερης Ελλάδας που καλείται να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί το ελληνικό κράτος, η κυβέρνηση και η ίδια η ελληνική κοινωνία. Και σ’ αυτό το ζήτημα θα πρέπει να κινηθούμε σε δυο κατευθύνσεις. Η μια είναι η απέλαση των μεταναστών που δεν διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα, με εξαίρεση τις περιπτώσεις εκείνες που αφορούν πολιτικούς πρόσφυγες και η άλλη είναι η πλήρης καταγραφή των μεταναστών που κατοικούν στη χώρα και η υπό προϋποθέσεις νομιμοποίησή τους με στόχο την ενσωμάτωση.

Ενσωμάτωση, το νέο μεγάλο πατριωτικό στοίχημα
Αφού ως χώρα έχουμε ξεκαθαρίσει την πολιτική μας απέναντι στο θέμα της μετανάστευσης και έχουμε περιορίσει το φαινόμενο σε όσους κατοικούν νόμιμα πλέον στη χώρα, το κορυφαίο ζήτημα που μένει να διαχειριστούμε είναι αυτό της ενσωμάτωσής τους στην ελληνική κοινωνία. Θα λέγαμε ότι αυτό είναι το νέο, μεγάλο πατριωτικό στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε.
Το μεγάλο ζητούμενο είναι η κοινωνική, πολιτισμική, παραγωγική, οικονομική και πολιτική ενσωμάτωση των ανθρώπων αυτών κατά περίπτωση στην τοπική και την εθνική κοινωνία. Ο στόχος είναι ο κάθε ξένος που κατοικεί στη χώρα μας, σε μια-δυο γενιές να θεωρεί στην Ελλάδα ως δεύτερη πατρίδα του και αν χρειαστεί και κληθεί, να την υπερασπιστεί όπως ακριβώς θα το έκανε και ένας γηγενής Έλληνας. Ο απώτερος στόχος είναι οι άνθρωποι αυτοί, σε δυο-τρεις γενιές, να ενσωματωθούν στον εθνικό κορμό και να γίνουν οι Έλληνες του 21ου και του 22ου αιώνα. Και για να γίνει αυτό, θα πρέπει να γίνουν πολλά και από πλευράς της ελληνικής κοινωνίας και κυρίως από πλευράς της ελληνικής πολιτείας.

Γκετοποίηση, θανάσιμη απειλή για την Ελλάδα
Η ελληνική κοινωνία, πλουραλιστική και ανεκτική από τη φύση της, παρότι το φαινόμενο της μετανάστευση σε ορισμένες περιπτώσεις έλαβε τεράστιες διαστάσεις, σε γενικές γραμμές αντιμετώπισε το θέμα αποτελεσματικά, χωρίς να οδηγήσει στο κοινωνικό περιθώριο και στη γκετοποίηση τους μετανάστες. Αντιδράσεις ομάδων και πολιτικών κομμάτων που προσπαθούν να χαράξουν διαχωριστικές-φυλετικές γραμμές ανάμεσα σε Έλληνες και ξένους και να δημιουργήσουν γκέτο μεταναστών σε διάφορες περιοχές της Αθήνας και της Ελλάδας, μπορούν να χαρακτηριστούν μεμονωμένες ή περιορισμένης έκτασης και επιρροής. Πάντως, θα πρέπει να τονιστεί ότι οι πράξεις πολιτών ή της ίδιας της πολιτείας που οδηγούν στην γκετοποίηση, που αποκλείει ή στην καλύτερη περίπτωση επιβραδύνει τους ρυθμούς ενσωμάτωσης και τελικά αφομοίωσης των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία, αποτελούν πράξεις που στην ουσία στρέφονται εναντίον εκείνου που υποτίθεται ότι επιδιώκουν να υπερασπιστούν, δηλαδή το έθνος και την πατρίδα.

Παιδεία, ιστορία, πολιτισμός, το συγκριτικό μας πλεονέκτημα
Σε αυτή τη νέα παγκόσμια, ευρωπαϊκή, βαλκανική, ελληνική κοινωνία, που τα έθνη μοιάζουν απροστάτευτα στις δημογραφικές και πολιτισμικές επιρροές, οι ελληνισμός δεν κινδυνεύει. Αρκεί να στηριχτεί και να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα, που είναι η ιστορία και ο πολιτισμός. Η ιστορία και ο πολιτισμός, που θα πρέπει να υποστηριχτούν, να αναδειχτούν και να μεταλαμπαδευτούν μέσω μιας πολύ καλά σχεδιασμένης και οργανωμένης ελληνικής παιδείας, είναι το πιο ισχυρό «όπλο» για να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα ή της προκλήσεις της νέας εποχής και να διαφυλάξουμε την πορεία του ελληνικού έθνους στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

*Το κείμενο αυτό γράφτηκε τον Ιούνιο του 2009, ως αποτέλεσμα του θορύβου που είχε προκληθεί την περίοδο εκείνη για τη λαθρομετανάστευση και για το μεταναστευτικό γενικότερα. Η κεντρική πολιτική έννοια πάνω στην οποία κινείται το ως άνω κείμενο, είναι αυτή της ενσωμάτωσης, χωρίς να γίνεται αναφορά σε πρακτικά ζητήματα που θα εξασφαλίσουν την ενσωμάτωση, όπως χορήγηση ιθαγένειας, υπηκοότητας κλπ, ούτε σε θρησκευτικά και πολιτισμικά κριτήρια που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη, για να γίνει αποδεκτό ότι ένας μετανάστης έχει ενσωματωθεί ή όχι. Το ζήτημα αυτό είναι τεράστιο, έχει πολλές τεχνοκρατικές και άλλες πτυχές και απαιτεί μια πιο εμπεριστατωμένη προσέγγιση.

To άρθρο δημοσιεύθηκε στο 11ο τεύχος του περιοδικού ΕΠΙΚΑΙΡΑ (30-12-2009)