«Κάθε πτήση και πόλεμος»

Καλοκαίρι για αυτούς δεν σημαίνει ξεγνοιασιά. Σε επιφυλακή από τις 5.00 το πρωί ως τις 9.00 το βράδυ, οι ιπτάμενοι των Canadair είναι έτοιμοι να δώσουν μάχη με τον χρόνο και τη φωτιά για να σώσουν ζωές και περιουσίες

Είναι οι «ανώνυμοι» ιπτάμενοι ήρωες του ελληνικού καλοκαιριού που, συνήθως, συνεπάγεται και φλόγες. Πετούν σε επικίνδυνες αποστολές, με άγχος, πίεση και πυρκαγιές που απειλούν ζωές και περιουσίες κάτω από τα πόδια τους. Αποστολή τους, να σώσουν δάση και ζωές. Αμοιβή τους: «Κάθε φορά που προλαβαίνουμε την επέκταση μιας πυρκαγιάς», όπως λένε χαρακτηριστικά.

Εδώ και εβδομάδες έχουν ξεκινήσει την καλοκαιρινή ρουτίνα τους. Ηδη πετούν και ρίχνουν νερό σε εστίες φωτιάς, έστω και αν - ακόμη- τα κατορθώματά τους δεν κερδίζουν χρόνο στα δελτία ειδήσεων. Οι ίδιοι εύχονται να... μην έχουν δουλειά αυτό το καλοκαίρι, διότι αυτό θα σημάνει λιγότερες πυρκαγιές και λιγότερα καμένα στρέμματα πρασίνου.

«Κάθε πτήση είναι και μια μάχη με τον χρόνο και τη φωτιά... Ενας πόλεμος που πρέπει να κερδίσουμε για να σωθούν περιουσίες και ζωές» είναι οι φράσεις που ακούς από το στόμα τους. Οταν αποφοίτησαν από τη Σχολή Ικάρων, προορισμός και όνειρό τους ήταν τα μαχητικά αεροσκάφη της Πολεμικής Αεροπορίας. Ηλθαν τελικά στα πυροσβεστικά αεροσκάφη, όμως ο κοινωνικός τους ρόλος δεν αλλάζει- αντιθέτως, μάλλον μεγαλώνει.

Η ζωή των πιλότων των πυροσβεστικών αεροσκαφών δεν είναι μόνο πτήσεις για σβήσιμο πυρκαγιών με τις «πάπιες», τα περίφημα Canadair, όπως τα αποκαλούν οι Καναδοί. Το καθημερινό πρόγραμμά τους περιλαμβάνει ξύπνημα στις 4 το πρωί. Στις 5.00, μία ώρα πριν από το πρώτο φως της ημέρας, ξεκινά η υπηρεσία τους, ενημερώνονται για την κατάσταση που επικρατεί και «παραλαμβάνουν» το αεροσκάφος από τους τεχνικούς που έχουν εργαστεί όλη τη νύχτα. Μετά ίσως ασχοληθούν με γραφειοκρατική εργασία, πτήσεις για συντήρηση, συμμετοχή σε αγήματα κ.ά. Η «βάρδια» των πληρωμάτων λήγει όταν δύσει ο ήλιος περίπου στις 9 το βράδυ και το προσωπικό εργάζεται με το σύστημα μία ημέρα εργασίας, μία ρεπό. Ωστόσο ακόμη και την ημέρα ξεκούρασης δεν μπορούν να απομακρυνθούν σε μεγάλη απόσταση, καθώς βρίσκονται μονίμως σε επιφυλακή. Το καλοκαίρι μένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα μακριά από τις οικογένειές τους. Οι «Αθηναίοι» της Μοίρας είναι οι τυχεροί. Αν αποτελούν όμως μέλος πληρωμάτων η βάση των οποίων είναι στην επαρχία, τότε κάνουν να δουν την οικογένειά τους ακόμη και έναν μήνα. Αλλά, όπως λένε: «Οι οικογένειές μας έχουν παντρευτεί και το επάγγελμά μας».

Ο διοικητής
«Αδύναμος ο άνθρωπος μπροστά στη φύση»
Μετράει 26 χρόνια στη Μοίρα των Πυροσβεστικών Αεροσκαφών. Ο σμήναρχος κ. Μάμας Κρασσάς (φωτογραφία κάτω) από το 1984 υπηρετεί στα Canadair και στη μνήμη του ξεδιπλώνεται η «καρβουνιασμένη» ιστορία της ελληνικής υπαίθρου. «Θυμάμαι μεγάλες πυρκαγιές στη Ρόδο, στη Χίο, στο Πήλιο, στη Χαλκιδική, στη Θάσο και κάθε φορά σκέφτομαι πόσο αδύναμος είναι άνθρωπος μπροστά στα στοιχεία της φύσης». Μιλάει για τις ώρες πτήσεις που συμπληρώνει κάθε πιλότος του το καλοκαίρι - «περισσότερες από των μαχητικών» - και σημειώνει ότι, αντίθετα απ΄ ό,τι νομίζουμε, ο χειμώνας για τα πυροσβεστικά είναι «ακόμη πιο δύσκολος, καθώς από την 1η Νοεμβρίου, τη λήξη της αντιπυρικής περιόδου, ως την 1η Ιουνίου, την έναρξή της, επικρατεί οργασμός κινητικότητας, καθώς γίνονται πτήσεις συντήρησης, αξιολόγησης καιεκπαίδευσης, με αποτέλεσμα οι χειριστές να συμπληρώνουν μερικές χιλιάδες ωρών στον αέρα». Δεν παραλείπει να τονίσει και ότι «η 355 ΜΤΜ είναι η μόνη μοίρα που πετά σε πραγματικές συνθήκες μάχης, σε αντίθεση με άλλες, θεωρούμενες πιο μάχιμες της Πολεμικής Αεροπορίας».

Η εμπειρία
«Μπροστά μου σκοτώθηκαν δύο συνάδελφοι»
Είκοσι χρόνια στη μοίρα, ο επισμηναγός κ. Δημήτρης Τζιλίρης έχει συμμετάσχει σε δεκάδες επιχειρήσεις κατάσβεσης. Δεν θα ξεχάσει ποτέ την πτώση του Canadair CL 415 στις 15 Ιουλίου 2000 στην Αργαλαστή Πηλίου, όπου έχασαν τη ζωή τους ο επισμηναγός Ιωάννης Μυλωνάς και ο ανθυποσμηναγός Ιωάννης Καρασάββας. «Είχα ξεκινήσει από τη Θεσσαλονίκη. Οι συνάδελφοι είχαν απογειωθεί από τον Βόλο. Οταν έφθασα, έπαιρναν νερό και μου ζήτησαν να περιμένω να κάνουν βολή και μετά να επιχειρήσουμε σε σχηματισμό. Βρισκόμασταν πίσω τους και λίγο πιο ψηλά στα 2.000 πόδια. Ξαφνικά είδαμε το αεροσκάφος να πέφτει και να συντρίβεται. Μιλούσαμε διαρκώς μαζί τους και δεν είχαν αναφέρει κάποιο τεχνικό πρόβλημα. Παγώσαμε! Δεν μιλούσαμε με τον συγκυβερνήτη για πέντε λεπτά. Το συναίσθημα δεν περιγράφεται. Και μετά έπρεπε εμείς να συνεχίσουμε την κατάσβεση».

Οι πιλότοι
«Οταν καιγόταν το σπίτι μου»

Ο υποσμηναγός κ. Περικλής Κακάνης (φωτογραφία δεξιά) είναι ο πιο νέος της μοίρας. «Στην Ηλεία θυμάμαι που εντοπίσαμε μια ομάδα 10-15 ανθρώπων, εγκλωβισμένων από τις φλόγες σε έναν λόφο. Κουνούσαν απεγνωσμένα τα χέρια για να τους δούμε. Λίγο μακρύτεραένα ερπυστριόφορο της Πυροσβεστικής τούς πλησίαζε. Δίναμε οδηγίες στους πυροσβέστες προς τα πού θα πάνε και παράλληλα ήμασταν σε επιφυλακή για να επέμβουμε αν οι φλόγες τους απειλούσαν

άμεσα» θυμάται για τις καταστρεπτικές πυρκαγιές της Πελοποννήσου το 2007. Ο σμηναγός κ. Κλεομένης Τσιγάνης (φωτογραφία αριστερά) απαντά και στο ερώτημα αν έχουν βρεθεί ποτέ σε επιχείρηση κατάσβεσης κοντά στον δικό τους τόπο, το χωριό ή το σπίτι. «Μου έτυχε πέρυσι να επιχειρώ πολύ κοντά στο Ντράφι Πεντέλης, όπου βρίσκεται το σπίτι μου. Ούτε που κοίταξα αν οι φλόγες είχαν αγγίξει το σπίτι μου. Ποτέ δεν μετακινούμαστε από το σημείο που μας έχουν υποδείξει».

Η πτήση

Ενημέρωση των πιλότων πριν από την επιχείρηση
Κάθε πτήση είναι διαφορετική. Τα πληρώματα κάνουν εναέριο briefing (ενημέρωση) καθώς το «πεδίο βολής» στο οποίο επιχειρούν μεταβάλλεται διαρκώς. Φθάνοντας στην περιοχή, ελέγχουν τη μορφολογία του εδάφους για ύπαρξη σπιτιών, καλωδίων ρεύματος και ψηλών δένδρων, ενώ εντοπίζουν το κατάλληλο σημείο «διαφυγής» μετά τη «βολή νερού». Υπουλος «εχθρός» είναι τα πουλιά που συναντούν κυρίως κατά την υδροληψία, με κίνδυνο να προκληθεί ζημιά στην έλικα ή στο παρμπρίζ. Μόλις δοθεί το «πράσινο φως» από τον πύργο ελέγχου, απογειώνονται. Αν η εστία της φωτιάς είναι κοντά στο αεροδρόμιο κάνουν μια «εναέρια αυτοψία» για να δουν την έκτασή της και στη συνέχεια πετούν στην πλησιέστερη θαλάσσια περιοχή για να κάνουν λήψη νερού. Οι πιλότοι στο εξωτερικό παίρνουν νερό από ποτάμια ή λίμνες- άρα σε «ήρεμα νερά» - ενώ στη Ελλάδα κάνουν λήψη από θάλασσες που είναι πιο «δύσκολες» λόγω κυματισμού. Ολη η διαδικασία συνολικά διαρκεί 35-40 λεπτά. Παράλληλα έχοντας καλύτερη εικόνα της κατάστασης από αέρος, διαρκώς ενημερώνουν τις επίγειες δυνάμεις για να μην εγκλωβιστούν και να επιχειρήσουν σε πιο κρίσιμα σημεία.

Το αεροσκάφος
«Τα παλαιά CL-215»
Οι χειριστές των παλαιών CL 215 τα περιγράφουν ως εξής: «Τα πηδάλια είναι με συρματόσχοινα και μοιάζουν σαν το τιμόνι ενός φορτηγού ή ενός παλαιού αυτοκινήτου. Απαιτείται μυϊκή δύναμη από τους κυβερνήτες και αρμονική συνεργασία γιατί μια λάθος κίνηση μπορεί να αποβεί μοιραία. Στα Canadair CL-415τα χειριστήρια είναι υδραυλικά και με μια απλή κίνηση το αεροσκάφος στρίβει. Είναι χαρακτηριστικό ότι για την προσέγγιση, τη ρίψη του νερού και τη διαφυγή οι χειριστές μπορεί να χρειαστεί να κάνουν ακόμη και έξι στροφές». Τα CL-215 δεν έχουν όργανα με ενδείξεις για τη διεύθυνση ή την ένταση του ανέμου και άλλες λειτουργίες σημαντικές για μια πτήση. Γι΄ αυτό οι χειριστές τους πρέπει να έχουν διαρκώς επικεντρωμένη την προσοχή τους στην επιχείρηση κατάσβεσης και εμπειρία για να κρίνουν πώς πρέπει να αντιδράσουν ανά πάσα στιγμή.

Οι θερινές βροχές πολύτιμος σύμμαχος
Οι πυροσβέστες εφέτος εφαρμόζουν αυτό που ξέρει και ο... τελευταίος πρόσκοπος: Για να σβήσει μια φωτιά χρειάζεται ένα ποτήρι νερό στα πρώτα δευτερόλεπτα εκδήλωσής της, ένας κουβάς νερό κατά το πρώτο λεπτό, ένας τόνος μετά το πρώτο δεκάλεπτο. Υστερα από μισή ώρα δεν σβήνει όσο νερό και αν πέσει. Ετσι έχει δοθεί εντολή για άμεση επέμβαση ώστε να προλαβαίνουν την ανάπτυξή της. Σύμφωνα με αξιωματικούς της Πυροσβεστικής, τον Ιούνιο ξέσπασαν κατά 25% λιγότερες φωτιές σε σχέση με τον περυσινό αντίστοιχο μήνα. Ειδικότερα είχαν σημειωθεί 1.200 πυρκαγιές ενώ εφέτος μειώθηκαν στις 900. Επίσης λόγω της άμεσης επέμβασης τον Ιούνιο του 2010 κάηκαν περίπου 8.500 στρέμματα ενώ πέρυσι τον ίδιο μήνα είχαν γίνει στάχτη περίπου 34.000.

Η επιφυλακή εφέτος ξεκίνησε πολύ νωρίς. Από την προηγουμένη μελετάται ο χάρτης επικινδυνότητας και αναπτύσσονται έγκαιρα δυνάμεις στις περιοχές όπου υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς. Παράλληλα «σύμμαχος» των πυροσβεστών εφέτος είναι το γεγονός ότι βρέχει συχνά, δεν έχουν ξεκινήσει ακόμη τα μελτέμια που βοηθούν στην εξάπλωση της φωτιάς, ενώ άμεση είναι και η χρήση των πυροσβεστικών αεροπλάνων με την εκδήλωση κάθε πυρκαγιάς και όχι, όπως παλαιότερα, εφόσον αυτή έπαιρνε διαστάσεις.