ΠΕΡΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

 Π. Λ. Παπαγαρυφάλλου

(Βραβείον Ακαδημίας Αθηνών και Δήμου Αθηναίων)

Μέσα στον καταιονισμό των πλαστικών ευχών των χριστουγεννιάτικων ημερών, την πολιτική αθλιότητα των καιρών και των μαύρων ημερών που μας αναμένουν, σκέφθηκα να χαράξω αυτές τις αράδες «περί πολιτικής», η οποία, το θέλουμε ή όχι, σφραγίζει την ατομική, κοινωνική και εθνική μας ζωή.

Είναι η μοιραία και αναγκαστική σύντροφος της ζωής του ανθρώπου κάτω από οποιοδήποτε κοινωνικό καθεστώς, γεγονός το οποίο επισημάνθηκε από το μεγάλο Περικλή στον περίφημο Επιτάφιο Λόγο του για τους νεκρούς Αθηναίους του Πελοποννησιακού πολέμου, λέγοντας:

«Όσους δεν μετέχουν στα κοινά της πόλης τους θεωρούμε αχρείους».

Η Αθηναϊκή Δημοκρατία, η πρώτη δημοκρατία της ανθρωπότητας, η οποία πυργώθηκε με την περίφημη διοικητική μεταρρύθμιση του Κλεισθένη του Αθηναίου το 508 π.Χ., υπήρξε το μεγάλο σχολείο της πολιτικής και το καμίνι και το αμόνι πάνω στο οποίο σφυρηλατήθηκε ο Αθηναίος πολίτης, με τη συμμετοχή του στα δρώμενα της. Ήταν το πολίτευμα πρότυπο ολόκληρου του κόσμου - το οποίο θεωρούσε ανάξιους και άχρηστους πολίτες, όσους δεν έπαιρναν μέρος στη διαμόρφωση των πεπρωμένων της πόλης.

Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο και ο σοφός Σωκράτης τους καυτηρίαζε λέγοντας:

«Οι ανάξιοι λόγου άνθρωποι ζουν για να τρώγουν και να πίνουν, οι γενναίοι όμως τρώγουν και πίνουν για να ζουν».

Στην πορεία του χρόνου η πολιτική, ως υψίστη ηθική και κοινωνική έννοια, θα ξεπέσει στο δόγμα του Φλωρεντινού πολιτικού φιλοσόφου Ν. Μακιαβέλι (1469-1527), που θα διδάξει ότι σκοπός της πολιτικής είναι το συμφέρον του ηγεμόνος και η κατάκτηση της εξουσίας με όλα τα μέσα. Πέντε σχεδόν αιώνες αργότερα ο αρχιπροπαγανδιστής του Γ' Ράιχ, ο Γ. Γκέμπελς (που είχε το θάρρος ν' αυτοκτονήσει οικογενειακώς), θα πει και θα διδάξει ετούτο το αληθινό:

 «Πολιτική είναι η τέχνη που καθιστά δυνατά και όσα φαίνονται αδύνατα».

Αυτή τη συνταγή εφαρμόζουν στην πράξη όλοι οι πολιτικοί της γης και ασφαλώς και ιδιαιτέρως οι σύγχρονοι πολιτικοί της Ελλάδας, οι οποίοι κατά κανόνα πήραν διαζύγιο από την πολιτική ηθική.

Είναι προφανές όμως, ότι η πολιτική ηθική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ατομική ηθική, η οποία οπλίζει τον πολίτη με τους κώδικες των ατομικών και κοινωνικών αξιών, τους οποίους, δια μέσου της πολιτικής δράσης διαχέει στον κοινωνικό και δημόσιο βίο.

Τα θεμελιώδη και καθοριστικά αυτά ζητήματα απασχόλησαν τους κλασικούς στοχαστές της ελληνικής αρχαιότητας, οι οποίοι σμίλευσαν την έννοια της πολιτικής, τις προεκτάσεις της και τις πτυχές της. Ο Πλάτων στο έργο του «Ευθυφρων» (7c-d), κάνοντας λόγο για την αληθινή πολιτική, θέτει ως προϋπόθεση της τη διάκριση ανάμεσα στο καλό και το κακό, στο δίκαιο και στο άδικο, και τη συνοδεύει με την αιδώ και τη δίκη που συνθέτουν «τη θεόσταλτη πολιτική αρετή», όπως σημειώνει η διδάκτωρ Φιλοσοφίας Χ. Νικηταρά στο ενδιαφέρον άρθρο της «Πολιτική Ηθική» (βλ. το μηνιαίο περιοδικό «Ελληνόραμα», τεύχος Δεκεμβρίου 2007, σελ. 68-71, απ' όπου αντλώ και τα σχετικά παραθέματα).

Προχωρώντας, μας λέει ότι: «Η σοφία, η ανδρεία και η ευφροσύνη είναι οι προϋποθέσεις κατά την πλατωνική άποψη της πολιτικής ηθικής. Σωφροσύνη είναι τα «κοσμίως πάντα πράττειν και ήσυχη» (Πλάτων: Χαρμίδης 1506), ενώ ανδρεία είναι «το ψυχοσωματικό τείχος, η οξύτης της διανοήσεως τε και του σώματος, έτι δε και της φωνής» (Πλάτων: Πολιτικός, 305 α).

Τα δύο πρώτα επιρρήματα, συνεχίζει η Χριστίνα Νικηταρά, «κοσμίως» και «ήσυχη» σχετίζονται με την κοσμιότητα και τη μετριοπάθεια, ενώ η ανδρεία συνδυάζει τα δύο προηγούμενα με τη δύναμη του νου και του σώματος. Οι πολιτικές αυτές αρετές βοηθούν τον πολιτικό να συνειδητοποιήσει κατά τη δράση του τέσσερα βαρυσήμαντα πολιτικά στοιχεία: «Το μέτρον», «το πρέπον», «τον καιρόν» και «το δέον», (Πλάτων Πολιτική 284 ο).

Φυσικά, γράφοντας αυτά και θυμίζοντας την κλασική ελληνική γραμματεία για την «επιστήμη των επιστημών» την πολιτική, όπως την ονόμαζε ο Αριστοτέλης δεν τρέφω καμιά αυταπάτη ότι αυτά θα βρουν δρόμους επικοινωνίας, τόσο με τους πολιτικούς όλου του κόσμου όσο και ιδιαίτερα με τους δικούς «μας», οι οποίοι αποκηρύσσουν μετά βδελυγμίας τον Αριστείδη «που πέθανε πάμπτωχος στα 468 π.Χ., περιφρονώντας τον εφήμερο πλούτο».

Γι' αυτούς αποτελεί παράδειγμα προς αποφυγήν, γιατί τους «χαλάει τη σούπα», δηλαδή τη μοντέρνα στάση και άποψη, η οποία διδάσκει: «Αρπάξτε, κρύψτε, βιάστε, συγκαλύψτε, εξαπατήστε, χυδαιοποιήστε, εκμαυλίστε, πλουτίστε»!!

Πολιτική αθλιότητα εν μέσω πελάγους πολιτικής χυδαιότητας, η οποία χρόνια και χρόνια ενδημεί στο «δημόσιο» βίο της Ελλάδας με την ένθερμη συμμετοχή της πλειοψηφίας του φαυλεπίφαυλου λαού, ο οποίος στηρίζει, ψηφίζει και ζητωκραυγάζει την άφατη και πολύμορφη πολιτική διαφθορά.

Ένας λαός, οι πρόγονοι του οποίου ανακάλυψαν και καλλιέργησαν την πολιτική ως ύπατη ατομική και κοινωνική αξία, επέτρεψε στους σύγχρονους ταγούς μας να μετατρέψουν σ' ένα χυδαίο πολιτικό ακτιβισμό, με κύριο σκοπό την απόκτηση δύναμης και πλούτου.

Χυδαίοι και άβουλοι αντάμα, περιμένουμε ίσως ένα θάμα για να παραφράσουμε τον Κ. Βάρναλη. Χωρίς όμως την επιστροφή στις γάργαρες πηγές της Εκκλησιαστικής Ελληνικής Γραμματείας και της Αθηναϊκής Δημοκρατίας το θάμα δεν θα φανεί. Αυτά τα λίγα με την υπενθύμιση των λόγων του Ισοκράτη:

«Είναι μεγάλο κακό οι χειρότεροι να εξουσιάζουν και να κυβερνούν τους καλύτερους» και «Από την εξουσία να φεύγεις όχι πιο πλούσιος, αλλά πιο δοξασμένος, γιατί ο έπαινος του λαού είναι καλύτερος από πολλά χρήματα».

Όμως οι δικοί «μας» εξουσιαστές προτιμούν να φεύγουν πιο πλούσιοι, αφού γνωρίζουν πολύ καλά ότι με τους νόμους που έκαναν και τη φαυλότητα του λαού δεν θα δουν τα σίδερα της φυλακής, αφού λέει ο Ισοκράτης «το της πόλεως ήθος ομοιούται τοις άρχουσι».