Φάκελος “Καστελόριζο”: (Μέρος 1ο) Δόγματα και δεδομένα

Όπως λέγεται και γράφεται, η ανατολική λεκάνη της Μεσογείου και ιδιαίτερα η τριγωνική σχέση που προκύπτει ανάμεσα στην Κύπρο, την Αίγυπτο και την Ελλάδα συνιστούν το «νέο ενεργειακό Ελντοράντο». Για χρόνια υπήρχαν αναφορές στην ύπαρξη κυρίως κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου στην ευρύτερη περιοχή.

Η διαπίστωση της ύπαρξης μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στην θαλάσσια περιοχή ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ και συγκεκριμένα στα κοιτάσματα Λεβιάθαν και Ταμάρ, οι προχωρημένες συζητήσεις ανάμεσα στις κυβερνήσεις της Κύπρου και του Ισραήλ, κυρίως οι πολύ πρόσφατη προαναγγελία από την πλευρά υφυπουργού Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κου Γιάννη Μανιάτη για την υποβολή νομοσχεδίου αναφορικά με την ίδρυση Εθνικού Φορέα Έρευνας Υδρογονανθράκων και με την έναρξη ερευνών για πετρέλαιο και φυσικό αέριο στο Αιγαίο (και πιθανότατα στο Ιόνιο), δημιουργούν νέα δεδομένα στον τομέα της εκμετάλλευσης ενεργειακών πόρων στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.

Στον αντίποδα η αντίληψη της τουρκικής διπλωματίας για το επιθυμητό status quo στο Αιγαίο αποτυπώνεται στην αναφορά του υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου, ο οποίος στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 2001 «Στρατηγικό βάθος – Η διεθνής θέση της Τουρκίας» και συγκεκριμένα στη σελίδα 171 αναφέρει μεταξύ άλλων «Σε αντίθεση προς το γεγονός ότι τα νησιά του Αιγαίου Πελάγους είναι φυσική προέκταση της γεωλογικής δομής της χερσονήσου της Ανατολίας, και προς τις γεωπολιτικές αναγκαιότητες που γεννιούνται από την παραπάνω κατάσταση, η πολιτική διανομή έγινε μέσω διεθνών συμφωνιών, υπέρ της Ελλάδας, πράγμα που υποδαυλίζει προβλήματα όπως η υφαλοκρηπίδα, τα χωρικά ύδατα, ο εναέριος χώρος, η γραμμή FIR, οι περιοχές διοίκησης και ελέγχου και η στρατιωτικοποίηση των νησιών». Το πόνημα του Αχμέτ Νταβούτογλο κυκλοφόρησε λίγο πριν την άνοδο στην εξουσία του μετριοπαθούς ισλαμικού AKP. Ο «Κίσινγκερ» της τουρκικής διπλωματίας, όπως τον είχε αποκαλέσει κάποτε ο Αμερικανός Πρέσβης στην Άγκυρα Μάρκ Πάρις, είχε εκδώσει ήδη το μανιφέστο της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Στην αναφορά του περί «προέκτασης της γεωλογικής δομής» υπήρξε σαφέστατα επηρεασμένος από τον τρόπο με τον οποίο είχε εκφραστεί το 1973 και πολύ λίγο πριν από την εισβολή στην Κύπρο ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γιόζεφ Λουνς, ο οποίος δήλωνε ότι τα νησιά τα οποία βρίσκονται απέναντι από τις ακτές της Τουρκίας στο Αιγαίο αποτελούν προέκταση της Τουρκίας.

Σήμερα η συζήτηση περί συνδιαχείρισης ή ακόμη και συγκυριαρχίας στο Αιγαίο δεν πραγματοποιείται τυχαία. Ο υπουργός Επικρατείας της Τουρκίας Εγκεμέν Μπαγίς υπήρξε σαφής στις Βρυξέλλες: «να φτιάξουµε πλατφόρμες πετρελαίου και αυτές να γίνουν πλατφόρμες επίλυσης των διαφορών». Ο Έλληνας πρωθυπουργός απάντησε τις προηγούμενες ημέρες δηλώνοντας ότι δεν τίθεται ζήτημα συνδιαχείρισης στο Αιγαίο. Με βάση την προαναγγελία για την έναρξη ερευνών στο Αιγαίο καθίσταται σαφές ότι η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να καλύψει το κενό που δημιούργησε όλα τα προηγούμενα χρόνια η απουσία ενεργειακής πολιτικής στον τομέα, τουλάχιστον, της εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων φυσικού αερίου και πετρελαίου που πιθανότατα εντοπίζονται στο Αιγαίο.

Η άσκηση ενεργειακής πολιτικής με βάση το εθνικό συμφέρον είναι βέβαιο ότι θα συναντήσει εμπόδια εξαιτίας της εκδήλωσης των τουρκικών διεκδικήσεων, σήμερα μάλιστα που η τουρκική εξωτερικής πολιτική τείνει να αυτονομηθεί περισσότερο από την επιρροή της Δύσης και που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη το νέο – οθωμανικό πολιτικό πρόγραμμα της Άγκυρας, το οποίο εποφθαλμιά ως σφαίρα επιρροής, όπως προκύπτει και από απόρρητα διπλωματικά έγγραφα, τις κτήσεις της πάλαι ποτέ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Στο «ενεργειακό Ελντοράντο» της ανατολικής λεκάνης της Μεσογείου σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις διαδραματίζουν οπωσδήποτε κράτη στα οποία η Τουρκία επιχειρεί να αυξήσει την επιρροής της, όπως για παράδειγμα ο Λίβανος, η Αίγυπτος, ακόμη και η Λιβύη. Ο καθοριστικότερος παράγοντας για την ανάπτυξη ενεργειακής πολιτικής είτε πρόκειται για την Ελλάδα, είτε για την Κύπρο, είτε για την Τουρκία, τον Λίβανο και την Αίγυπτο είναι ο καθορισμός των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών. Το χωροταξικό πεδίο - κλειδί, το οποίο λειτουργεί προσδιοριστικά για την ανάπτυξη της νέας ενεργειακής πολιτικής της Ελλάδας είναι οπωσδήποτε η περιοχή του Καστελόριζου, μια περιοχή την οποία συχνά – πυκνά, η επιθετική στρατηγική των τουρκικών διεκδικήσεων φέρνει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.
Του Δημήτρη Μπεκιάρη/newscode.gr