«Εθνικιστής, δημαγωγός, καιροσκόπος»

Επιστολές, τηλεγραφήματα και αναλύσεις του Φόρεϊν Οφις από το 1979 που αφορούν την Ελλάδα αποχαρακτηρίζονται σήμερα και μας δίνουν την ευκαιρία να δούμε σε λεπτομέρεια τις προσωπικότητες και τα γεγονότα που οι Βρετανοί έκριναν βαρύνοντα τότε.
 
Η ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1977 προβλημάτιζε τους Βρετανούς Ανάμεσα στους πρωταγωνιστές των μέχρι σήμερα απόρρητων εγγράφων, ο τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο ραγδαία ανερχόμενος Ανδρέας Παπανδρέου αλλά και ο τότε υπουργός Συντονισμού, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Σταθερά ψηλά στο βρετανικό ενδιαφέρον, η σχέση της Ελλάδας με το ΝΑΤΟ (ο Κ. Καραμανλής είχε αποσύρει τη χώρα από τη συμμαχία μετά την εισβολή στην Κύπρο και το 1979 είχε ζητήσει την επανένταξή της), η επικείμενη αποδοχή της στους κόλπους της ΕΟΚ και τα ελληνοτουρκικά.
Η ενίσχυση του ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στις εκλογές του 1977 φαίνεται να ανησυχούσε ιδιαίτερα τους Βρετανούς. Σημαντικός όγκος της αλληλογραφίας από το 1979 που αποχαρακτηρίζεται τώρα αφορά τον ρόλο του ως προσωπικότητας στο πολιτικό σκηνικό, την κυριαρχία του στο ΠΑΣΟΚ και τις σχέσεις που ο ίδιος προωθούσε ανάμεσα στους κεντροαριστερούς-σοσιαλιστικούς πολιτικούς σχηματισμούς της Μεσογείου, των Βαλκανίων αλλά και της Μέσης Ανατολής.
«Θυελλώδης» ζωή
Σε τηλεγράφημα της 20ής Νοεμβρίου 1979 αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι ο Παπανδρέου είχε «θυελλώδη» προσωπική ζωή, πιο σταθερή όμως από ό,τι θα περίμενε κανείς, δεδομένου του «οίστρου» της δημόσιας παρουσίας του. Στην κατ'ιδίαν συναναστροφή περιγράφεται ως «συνετός και με τον αέρα ακαδημαϊκού», χωρίς αυτό να αναιρεί το γεγονός ότι πρόκειται για έναν άνδρα «ακραία φιλόδοξο και καιροσκόπο, ο οποίος πιστεύει μονάχα στη μοίρα την οποία έχει κληρονομήσει και του ανήκει», τη μοίρα να κυβερνήσει την Ελλάδα.
Σε χειρόγραφες σημειώσεις στην ίδια επιστολή αναφέρεται ότι ο Παπανδρέου τηρούσε «εχθρική στάση απέναντι στις ΗΠΑ και στη Δύση γενικότερα», ενώ καλλιεργούσε σχέσεις ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και σε άλλα σοσιαλιστικά κόματα, με ιδιαίτερη αναφορά στη Λιβύη, τη Μάλτα και την PLO. Επισημαίνεται επίσης ότι «έστειλε δύο από τα παιδιά του να σπουδάσουν στη Βρετανία» και ότι «κυκλοφούν φήμες για την υγεία του», όμως παραμένει «κυρίαρχος του ΠΑΣΟΚ».
Σε άλλη επιστολή, της 20ής Ιουνίου, αναφέρεται ότι η παραίτηση του Κώστα Σημίτη από το 7μελές εκτελεστικό γραφείο του κόμματος είχε γίνει κατ' εντολή Παπανδρέου και πως το γεγονός δεν αφήνει περιθώρια αμφιβολίας για τον «αυταρχικό τρόπο με τον οποίο ο Παπανδρέου ηγείται του κόμματος».
«Αντιδυτικός»
Ακόμη περισσότερο από το ηγετικό ύφος του Παπανδρέου στο εσωτερικό, ανησυχούσε τους Βρετανούς η εξωτερική πολιτική του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ. Συγκεκριμένη, σειρά τηλεγραφημάτων αναφέρονται στη σκληρά αντι-δυτική γραμμή του Παπανδρέου, τη «δέσμευσή του να πραγματοποιήσει δημοψήφισμα για την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ και να υποστηρίξει τη μη ένταξη» και την αμετακίνητη στάση του στο ζήτημα της μη επανένταξης της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει συνομιλία του καθηγητή Γιάννη Γιαννουλόπουλου που καταγράφεται στο Φόρεϊν Οφις. Σε αυτήν αναφέρεται ότι ιδιαίτερη σημασία έχει το παπανδρεϊκό δόγμα «η Ελλάδα ανήκει στους Ελληνες», αφού αυτό συνδέει τον μαρξιστικό διαχωρισμό εχόντων και μη εχόντων με αυτόν ανάμεσα σε «Ελληνες και ξένους».
Σύμφωνα με άλλη επιστολή του Φεβρουαρίου του 1979, ο Παπανδρέου περιγράφεται ως «αινιγματική προσωπικότητα», αφού «πέρασε 20 χρόνια ως Αμερικανός πολίτης, υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό, παντρεύτηκε Αμερικάνα, έστειλε τους γιους του σε αμερικανικές στρατιωτικές ακαδημίες» και όμως βρίσκεται στη δεδομένη χρονική στιγμή να είναι ο πιο σκληρός αντιαμερικανιστής του ελληνικού πολιτικού συστήματος.
«Σκληρός μαχητής»
Σημειώνεται πως παρ' ότι ο ίδιος ο Παπανδρέου δήλωνε μαρξιστής, «είναι αντι-ιδεολόγος και πραγματιστής», ενώ περιγράφεται και ως «ακραία εθνικιστής». Η επιστολή καταλήγει: «Είναι το αρχέτυπο του πολιτικού αφεντικού. Ενας δημαγωγός που διαθέτει τη δυνατότητα εντυπωσιακών δημόσιων παρουσιών, είναι σκληρός πολιτικός μαχητής, όμως εκτός από αυτά διαθέτει και απεριόριστη προσωπική θέρμη και ειλικρίνεια, είναι λαμπρός οικονομολόγος πέραν των συνηθισμένων προτύπων των Ελλήνων πολιτικών, γεγονός που κάνει πολλούς να τον υποψιάζονται».
ΕΝΕΤ,ΜΑΤΙΝΑΣ ΣΤΕΒΗ,